De Nikon ES 2 Film Digitizing Adapter belooft het digitaliseren van dia- en negatief film makkelijk te maken. Ik bestelde er een en testte deze week het gebruik. Wat heb je nodig, hoe werkt de diakopieeradapter en hoe goed zijn de bestanden die je ermee maakt? Lees het in deze serie blogs!

Nu we als fotograaf aardig wat tijd over hebben kunnen we eindelijk doen wat we al lang wilden, maar waar we nooit tijd voor vonden. Bij mij liggen al jaren dozen met zwartwitfilms – en kleurendia’s klaar om te scannen, maar het is er nooit van gekomen. Nu kan het wel, en daarom schafte ik de Nikon ES 2 diakopieeradapterset aan. Je koopt ‘m nu voor €159,- Hij is meestal niet op voorraad, maar als je reserveert heb je ‘m zo in huis.

Simpel

De ES 2 is een simpele oplossing voor een nieuw probleem. Vroeger gebruikten we dure scanners – de Nikon Coolscan ligt werkloos in mijn kast- om film te digitaliseren. Maar nu de chips in digitale camera’s zo goed zijn hoef je geen scanner meer. Een foto maken van je negatief of dia levert veel betere kwaliteit op, mits je het goed doet.

Dat fotograferen van dia en film kan op allerlei manieren, waarbij de grootste moeilijkheid is dat het negatief recht in beeld komt. Daarvoor werkte maar een oplossing goed:  je camera op een reproductiezuil monteren, zoals NIDF collega Eduard de Kam dat aanbeveelt.

Maar die oplossing met reproductiezuil vind ik ingewikkeld en hij vraagt nogal wat pas- en meetwerk. Daarom leek de Nikon ES 2 me een fijnere oplossing. Daarmee schroef je een adapter op je lens, waar je losse dia- of negatiefstroken in kunt schuiven.

Simpel, en je negatief zit altijd goed voor de lens. Zo’n grote reprozuil is dan niet nodig. Wat je wel nodig hebt om de ES2 te gebruiken is een macrolens, maar die heb je ook nodig bij de reprozuil-optie.

Welke lens heb je nodig?

De Nikon ES 2 past op 3 verschillende Nikon macrolenzen. Je kunt ‘m gebruiken met de DX 40 mm micro, maar dan verlies je een derde deel van de beeldgrootte bij gebruik van een fullframe camera. De andere twee macrolenzen van Nikon zijn gemaakt voor een fullframe camera, voor beide lenzen vind je de juiste adapter in de doos van de ES2.

De AF-s micro 60 mm 2.8G ED is de nieuwere versie van de macrolens die ik tweedehands aanschafte: de AF 60 mm 2.8D. Die oudere 2.8D lens is haarscherp en vanaf€200 vind je er wel een op Marktplaats. Hij is ook nog nieuw te koop voor €494,-

De opvolger ervan is de macro 60 mm 2.8G ED, die koop je voor  €700,-  Wanneer je deze lenzen gebruikt op je professionele Nikon DSLR maak je van je oude analoge beelden fantastische digitale beelden, ter grootte van je beeldchip!

Welke lichtbron?

Wat je ook nog nodig hebt is een lichtbron. Je dia of negatief moet van achteren belicht worden, zodat je het kunt fotograferen. Dit kun je doen door de lens met negatiefhouder richting het raam te houden. Maar beter werkt het een lichtbron te gebruiken die constant licht geeft, en liefst van de juiste kleurtemperatuur; dat is vooral bij het fotograferen van kleurdia’s nogal kritisch.

Daartoe kun je een flitser gebruiken, of bijvoorbeeld een ledpaneel. Voor deze test gebruikte ik mijn Nikon flitser op het schoentje dat ik nog in de originele doos vond. Of je kunt  dit goedkope ledpaneel van Ali-express gebruiken. Je kunt er de kleurtemperatuur mee instellen, hij werkt lang op zijn oplaadbare accu, dat werkt perfect!

Over deze keuze voor de juiste lichtbron en het bijbehorende kleurbeheer schrijf ik uitgebreid in een volgend blog. Daarin test ik 4 mogelijke lichtbronnen voor de ES 2 op gebruik en kleur.

En wat heb je nog meer nodig?

Naast deze spullen vind ik het makkelijk mijn oude dialichtbak te gebruiken, vooral om snel te kunnen selecteren welke dia’s en filmstroken ik wil gaan scannen -of beter gezegd wil gaan fotograferen. Hier vind je een mooi en professioneel daglichtscherm op formaat van een iPad.

Maar je eigen iPad gebruiken als lichtbak kan natuurlijk ook! Daarvoor open je je browser en typ je about:blank en voilà: een hagelwit scherm! Werkt prima.

Verder gebruik ik een loep, in mijn geval deze. En oh ja: een spuitbus met lucht is heel handig, om dia, lens en diahouder stofvrij te maken. Tenslotte doe je jezelf een plezier door van die katoenen witte handschoenen aan te schaffen, zodat er geen vette vingers op je negatieven verschijnen. Maar dan heb je ook echt alles om te gaan beginnen!

De eerste proefjes

Als je eenmaal alles hebt voorbereid gaat het scannen verrassend snel. Ik probeerde de ES2 eerst uit met een oud zwartwit negatief en met een kleurendia. Dat gaat heel makkelijk: je schroeft de adapter op je macrolens, richt op een lichtbron (ik begon gewoon met een raam op het noorden) en schuift de adapter zo dat je dia of negatief helemaal in beeld hebt.

De camera kan scherpstellen met autofocus, en meet het licht dat door je dia valt; je kunt dus in eerste instantie gewoon vertrouwen op de lichtmeter in de camera. Alles werkt verder zoals met het maken van een gewone foto!

Ontwerpfout!

Wat een echte misser is bij de ES 2 is de houder voor ingeraamde dia’s. Naast de houder voor dia- en filmstroken vind je in de doos een houder voor 2 dia’s die zijn ingeraamd.

Handig dacht ik, want een groot deel van mijn archief is ingeraamd in Gepe glansloze diaraampjes van 3 mm. In die raampjes leverde je vroeger je selectie dia’s in bij kranten en bladen. Daarom zit mijn beste werk in zulke raampjes, keurig gecategoriseerd.

MAAR DEZE RAAMPJES PASSEN NIET! De ES 2 diakraamhouder accepteert alleen die hele dunne kartonnen diaraampjes. Dat is simpelweg stom en niet acceptabel; dat zal Nikon echt beter moeten doen!

Maar goed, we denken in oplossingen, dus voor nu moeten de belangrijkste dia’s maar even uit die raampjes. Een betere oplossing lijkt welk mogelijk: er is genoeg ruimte in de ES 2 om die raampjes wel toe te laten. Ik ga zelf op zoek naar een oplossing, of weet iemand al een soort houder waarmee je 3 mm dia’s wel in de ES 2 kan schuiven? Graag bericht!

Eerste proefdia

Van de eerste proefjes zie je hieronder het resultaat: de hele foto en een uitsnede op 100%. Ik ben al heel tevreden met deze testjes, maar omdat het altijd beter kan ging ik door met experimenteren. Daarover meer in het volgende blog: Hoe werkt de ES 2 het best, welke lichtbron werkt het best en hoe krijg je de beste scans?

ES 2 Prijsbewuste setup

Als je  alvast wilt beginnen hieronder nog even een korte bestellijst met alleen de essentiële ingredienten voor een prijsbewuste ES 2 setup. Veel succes en leuk als je wat laat horen!

Scan van dia Fuji Provia 100 f, Ethiopië 2004. Beginnersfout: de houder van de ES 2 nog niet helemaal goed gesteld. Gemaakt met Nikon D810 60 mm f8 iso 100. Lichtbron: Nikon SB 800 flitser met diffusor.
Weergave in Lightroom op 100 %